Wirtualny spacer Galeria zabytków Misja archeologiczna
Cmentarzysko ciałopalne

Cmentarzysko 535

Grodzisko Żmijowiska

ŻMIJOWISKA 535

Grodzisko w Kłodnicy

Kłodnica projekt 535

Chodlik Grodzisko VIII – X W.

wirtualny_spacer

Grodzisko w Podgórzu

Podgórz projekt 535

Osada wczesnośredniowieczna

osady 535ok

Osada przygrodowa VIII-X w.

osada poludniowa 535

Osada przygrodowa VIII-X w.

osada polnocna3 535

Trzciniec – bogate osadnictwo epoki brązu

Trzciniec ed2 535

Osada wczesnośredniowieczna

osady 535ok

Żmijowiska – osada wczesnośredniowieczna

osady 535ok

DRATÓW – NIEZWYKŁY SKARB I OSADNICTWO Z EPOKI BRAZU

Dratów kopia 535

Żmijowiska – osada wczesnośredniowieczna

osady 535ok

Kłodnica – osada wczesnośredniowieczna

osady 535ok

Kłodnica – osada wczesnośredniowieczna

osady 535ok

Kosiorów – osada wczesnośredniowieczna

osady 535ok

Podgórz – osada wczesnośredniowieczna

osady 535ok

GALERIA ZABYTKÓW

MISJA ARCHEOLOGICZNA

HISTORIA BADAŃ

Badania wykopaliskowe wczesnośredniowiecznego grodziska w Kłodnicy, gm. Wilków

W latach 2016-2017 podjęliśmy weryfikacyjne badania wykopaliskowe na majdanie grodziska w Kłodnicy, gm. Wilków. Obiekt przebadano również za pomocą metod geofizycznych - magnetycznej oraz elektrooporowej. Jest to grodzisko jednowałowe, pierścieniowate o średnicy około 70 m. Położone jest w odległości około 1 km od grodziska w Żmijowiskach i 5 km od grodziska w Chodliku.
Wyniki badań geofizycznych połączone z analizą zdjęć lotniczych pozwoliły na uchwycenie zarysu dwóch fos otaczających grodzisko. W południowej części majdanu uchwycono domniemane ślady zabudowy. Na majdanie odsłonięto relikty budynku, zagłębionego w ziemię na około 1 m, o wymiarach około 8x6m (ze względu na uprawę zbadano jedynie ok. połowę obiektu). W jego wypełnisku odkryto jeden z największych znanych depozytów zwęglonych szczątków roślin uprawnych datowanych radiowęglowo na koniec X - pierwszą połowę XI w. (zboża oraz rośliny bobowate). Obok szczątków roślin znaleziono przeszło 5000 fr. naczyń glinianych, kilkadziesiąt zabytków metalowych, w tym elementy stroju, krój płużny o analogiach wielkomorawskich, ponadto przeszło 60 paciorków szklanych, m.in. zdobionych srebrną i złotą folią, dwa arabskie dirhemy.

Badania powierzchniowe oraz geofizyczne Kotliny Chodelskiej

W 2016 roku przeprowadziliśmy w Kotlinie Chodelskiej oraz Małopolskim Przełomie Wisły szeroko zakrojone badania powierzchniowe w ramach projektu „Niedestruktywne rozpoznanie i dokumentacja dziedzictwa archeologicznego Kotliny Chodelskiej”. Badania prowadzone były z ramienia Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich Oddział w Warszawie i finansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo Kulturowe. Ochrona zabytków archeologicznych”. Badania objęły obszar przeszło 170 km2. Celem projektu było kompleksowe rozpoznanie i zadokumentowanie archeologicznego dziedzictwa kulturowego Kotliny Chodelskiej z wykorzystaniem całego wachlarza metod archeologii niedestruktywnej, zarówno tradycyjnych jak i nowoczesnych. Badania były uzupełniane również w 2017 roku dzięki pozyskaniu najnowszych technologii i odpowiedniego oprogramowania.
Składały się nań weryfikacyjne badania powierzchniowe danych obszarów AZP, uzupełnione o prospekcję lotniczą stanowisk archeologicznych a także nawodną i podwodną wybranych odcinków rzeki Chodelki oraz Wisły. Badania powierzchniowe uzupełnione zostały przez badania geofizyczne wybranych wczesnośredniowiecznych stanowisk archeologicznych: grodzisk w Chodliku oraz Kłodnicy, osady podgrodowej w Kłodnicy, trzech osad podgrodowych w Chodliku, cmentarzyska ciałopalnego w Chodliku, wału podłużnego w Kazimierzowie. Badania geofizyczne objęły łącznie obszar 13 ha.

Badania cmentarzyska ciałopalnego w Chodliku

W latach 2014-2018 kontynuowaliśmy badania wczesnośredniowiecznego cmentarzyska. Na wydmie zwanej „Bartosiową górką” odkryliśmy tak zwane pochówki warstwowe – szczątki kostne były rozsypywane bezpośrednio na powierzchni gruntu. W środkowej części wydmy przebadaliśmy częściowo kurhan, odkrywając pochówek nakurhanowy oraz szereg zabytków w postaci fragmentów naczyń glinianych, brązowych aplikacji, będących najprawdopodobniej elementami bogatego rzędu końskiego, żelaznego naszyjnika. Na „Bartosiowej górce” natrafiliśmy również na pochówki płaskie jamowe oraz nietypowy rów, otaczający wydmę, wypełniony szczątkami kostnymi oraz fragmentami naczyń glinianych. Pod nawarstwieniami z okresu wczesnego średniowiecza odkryliśmy bogate relikty osadnictwa z okresu wpływów rzymskich, epoki brązu (kultura trzciniecka) oraz neolitu (kultura pucharów lejkowatych).

Badania nieinwazyjne grodziska w Chodliku

Jesienią 2014 roku przebadaliśmy za pomocą metody elektrooporowej niewielki fragment majdanu grodziska w Chodliku, w miejscu dotąd nie badanym archeologicznie, gdzie na fotografiach lotniczych zarysował się kształt budynku. Wyniki badań są dość intrygujące i stanowią wstęp do dalszych badań wykopaliskowych.

Badania wykopaliskowe w Trzcińcu

W listopadzie przeprowadziliśmy również badania ratownicze cmentarzyska kultury łużyckiej w sąsiednim do Chodlika Trzcińcu. W trakcie badań powierzchniowych odkryliśmy wystającą z niszczonej poprzez wybieranie piasku wydmy urnę. Udało się ją zadokumentować i wyjąć w całości. Analizy antropologiczne ujawniły, że pochówek należy do kobiety zmarłej w wieku 25-30 lat. Stanowisko będzie przez nas monitorowane i w razie potrzeby dalej badane.

2013 – badania powierzchniowe przy zastosowaniu technologii LiDAR

W 2013 r. prowadziliśmy także zakrojone na szeroką skalę badania powierzchniowe oraz prace dokumentacyjne w Kotlinie Chodelskie. Skorzystaliśmy z technologii Lotniczego Skaningu Laserowego LiDAR. Teren objęty badaniami to przeszło 160 km2. Dzięki pozyskanym danym możliwa była weryfikacja położenia i stanu zachowania znanych już obiektów archeologicznych oraz namierzenie nowych, dotąd nieodkrytych stanowisk. Zastosowanie skanowania LiDAR umożliwiło nam przebadanie kompleksów leśnych otaczających wczesnośredniowieczne kompleksy osadnicze w Chodliku oraz Żmijowiskach. Wyniki badań m.in. znacząco zmieniły pogląd na panujący na tym obszarze wczesnośredniowieczny obrządek pogrzebowy. Kolejne cmentarzyska kurhanowe odkryliśmy na obszarach leśnych, gdzie nigdy wcześniej nie zidentyfikowano stanowisk archeologicznych.

2013 – badania cmentarzyska

W sierpniu 2013 r. rozpoczęto kolejny etap rozpoznania nekropolii poprzez badania wykopaliskowe. Sondażami objęto pobliskie wzgórze – tzw. Bartosiową Górkę. Kontynuowano badania obiektu odkrytego w 2012 r., w którym odkryto przepalone szczątki ludzkie i zwierzęce oraz fragmenty wczesnośredniowiecznych naczyń glinianych. Trzy sondaże archeologiczne pozwoliły na rozpoznanie i zidentyfikowanie kolejnych nasypów kurhanowych, znacznie zniwelowanych i niewidocznych z poziomu gruntu. Poza tym uchwycono pochówek płaski ciałopalny wyposażony w żelazny nóż oraz naczynie gliniane.

2012

W 2012 roku w trakcie badań kurhanu oznaczonego numerem 20, również odkryliśmy pochówek złożony na szczycie nasypu, tzw. nakurhanowy. Składało się on z przeszło tysiąca przepalonych szczątków kostnych. Znaleźliśmy fragmenty pięciu naczyń glinianych (dających się w części zrekonstruować), dwie sprzączki wykonane z brązu i żelaza, żelazne okucie rzemienia (prawdopodobnie część tzw. garnituru ostrogi), wszystkie zabytki posiadają analogie karolińskie. Wstępna analiza szczątków kostnych wykazała, iż jest to pochówek dwojga osób– prawdopodobnie mężczyzny oraz kobiety spalonych razem z dużym zwierzęciem – koniem. Wśród szczątków kostnych zidentyfikowano również inne gatunki zwierząt. Kurhan usypano zapewne w drugiej połowie X w. na planie kwadratu.
W sezonie 2012 przeprowadziliśmy interwencję archeologiczną na niszczonej osadzie przygrodowej w Chodliku. Udało się nam zadokumentować trzy wczesnośredniowieczne obiekty archeologiczne – nieckowate jamy, wypełnione ciemną warstwą piasku przemieszanego ze spalenizną. Odkryliśmy w nich ponad sto fragmentów przeszło dwudziestu naczyń glinianych oraz kości zwierzęce.

Pierwsze badania cmentarzyska w 2010 roku

Pomimo prowadzonych od ponad pięćdziesięciu lat poszukiwań, jeszcze do niedawna nie było znane ani jedno cmentarzysko które można by było wiązać z wczesnośredniowiecznym osadnictwem w dolinie Chodelki. Przynajmniej do roku 2007, kiedy w trakcie badań powierzchniowych odkryliśmy liczące prawie 40 kurhanów wczesnośredniowieczne cmentarzysko. Podczas wykopalisk prowadzonych w 2010 r. odkryliśmy pochówek ciałopalny – ponad 3,5 tysiąca przepalonych kości konia oraz nieliczne fragmenty kości ludzkich. Poza tym fragmenty naczyń glinianych oraz wykonane z brązu elementy rzędu końskiego. Pierwotnie zawartość stosu ciałopalnego ze szczątkami zmarłego złożono na szczycie usypanego na planie kwadratu kopca. Na grobie palono niewielkie ogniska. Kurhan datujemy wstępnie na VIII-IX w.

2000 – 2002

W latach 2000-2002 w trakcie badań prowadzonych przez dr hab. Stanisławę Hoczyk-Siwkową oraz mgr Pawła Lisa założono wykopy na trzech wałach grodziska. Celem projektu było uzyskanie próbek drewna oraz na podstawie datowania dendrochronologicznego oraz radiowęglowego ustalenie chronologii obiektów.

1959 – 1974

Do Chodlika Profesor wrócił w 1959 roku. Wstępne rozpoznanie reliktów dawnego grodu skłoniło badacza do kontynuacji prac archeologicznych. Począwszy od 1959 do 1974 r. już z ramienia Katedry Archeologii UMCS przeprowadził szereg szeroko zakrojonych badań wykopaliskowych zarówno grodziska jak i towarzyszących mu osad. Wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy w Chodliku pozostał przedmiotem jego pracy naukowej aż do śmierci w 1974 roku.

Lata 50. oraz osoba Profesora Aleksandra Gardawskiego

1952
Pierwsze badania archeologiczne grodziska w Chodliku zostały przeprowadzone w 1952 r. przez ekspedycję Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie pod kierunkiem Aleksandra Gardawskiego.
Wówczas to wyruszył z pierwszą ekspedycją badawczą z ramienia Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie do Trzcińca. Jej celem było odnalezienie cmentarzyska kultury trzcinieckiej odkrytego przed laty przez księdza Antoniego Chotyńskiego, które dało nazwę „kulturze trzcinieckiej”. Niepowodzenie tej wyprawy, sprawiło, iż ekipa badawcza przeniosła się z wykopaliskami na pobliskie grodzisko w Chodliku.

Początek XX w. Działalność księdza Antoniego Chotyńskiego

Ksiądz Antoni Chotyński często wskazywany jest jako pierwszy badacz dziedzictwa kulturowego Kotliny Chodelskiej. Był kapelanem w kaplicy rodziny Kleniewskich w Dratowie oraz plebanem parafii w Wilkowie. Przeprowadził szereg wycieczek archeologicznych oraz amatorskich wykopalisk w dolinie Chodelki. Zwrócił uwagę na wały ziemne w Chodliku, Kłodnicy oraz Żmijowiskach i zinterpretował je jako pozostałości wczesnośredniowiecznych grodzisk. Przeprowadził wykopaliska w Dratowie, w miejscu budowy kościoła na tzw. Górze Sowalińskiej oraz w Trzcińcu. Odkryte przez niego cmentarzysko z epoki brązu dało nazwie archeologicznej kulturze trzcinieckiej. Jako pierwszy przeprowadził też „wykopaliska” na grodzisku w Chodliku.

Pierwsze badania archeologiczne Kotliny Chodelskiej

Początki badań na obszarze Kotliny Chodelskiej należy odnieść do drugiej połowy XIX w. oraz osoby Władysława Olechnowicza, lekarza, etnografa i miłośnika starożytności.

W artykule podsumowującym jego „poszukiwania w guberni lubelskiej” po raz pierwszy pojawiła się wzmianka o „pomorskich okopach” znajdujących się na należących do wsi Pomorze łąkach - zwanych także „szwedzkimi okopami”.

Z dużą dozą prawdopodobieństwa można je utożsamić z dzisiejszym grodziskiem w Chodliku. Był pierwszym badaczem który przeprowadził badania kurhanów w okolicach Opola Lubelskiego. Większość z nich, na podstawie opisu należy odnieść do okresu wczesnego średniowiecza, część należy datować na okres epoki brązu.

Zobacz więcej

DZIENNIK BADAWCZY

O PROJEKCIE

POLITYKA PRYWATNOŚCI

Zobacz więcej

Kontakt

Dane teleadresowe
Misja Archeologiczna w Chodliku

Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Al. Solidarności 105
00-140 Warszawa
archeologia.chodlik@gmail.com