
Dzięki grantowi MNiSW w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa II realizujemy projekt cyfrowej rekonstrukcji grodziska w Chodlika w technologii rzeczywistości rozszerzonej (Augmented Reality).
W okresie wczesnego średniowiecza w Chodliku funkcjonował jeden z największych i najstarszych w Polsce grodów obronnych, otoczony potrójną linią wałów o długości przeszło 2 km. Projekt przewiduje cyfrową rekonstrukcję elementów grodziska w najnowszych dostępnych technologiach na podstawie wyników zaawansowanych badań archeologicznych i interdyscyplinarnych. Dla odbiorcy będzie stanowiło to swoistą wirtualną podróż w czasie do początków polskiej państwowości.
Mocno zabagniona, poprzetykana piaszczystymi wydmami dolina rzeki Chodelki, zwłaszcza w jej dolnym, długim na 10 kilometrów odcinku, była w pierwszych fazach wczesnego średniowiecza jednym z gęściej zaludnionych obszarów historycznej Małopolski. W okresie przedpaństwowym istniało tu skupisko osadnicze, które tworzyły cztery blisko położone względem siebie grody z czego – przynajmniej w świetle dotychczasowych ustaleń – trzy z nich funkcjonowały równocześnie. Towarzyszyły im liczne osady i cmentarzyska, a nawet rzadko spotykane elementy obrony stałej takie jak wał podłużny. Z pewnością na wybór miejsca oraz rozwój osadnictwa w regionie znaczny wpływ miała Wisła, stanowiąca od głębokiej starożytności ważny szlak komunikacyjny oraz handlowy. Nie bez znaczenia jest również fakt istnienia w tym miejscu – nieopodal ujścia Chodelki – wiślanej przeprawy oraz brodu. Osadnictwo skupiało się na piaszczystych łachach w mocno podmokłym, bagnistym terenie co stanowiło dodatkowe walory obronne. Do najważniejszych zabytków regionu należą relikty majestatycznego trójwałowego grodu w Chodliku, jednego z największych i najstarszych założeń tego typu w Polsce. Musiał on być ważnym punktem na mapie wczesnośredniowiecznej plemiennej Słowiańszczyzny. Prowadzone od przeszło stu lat badania archeologiczne ustaliły, że czasy jego świetności przypadały na VIII-X wiek. Grodzisko w Chodliku posiada kształt zbliżony do elipsy o maksymalnej średnicy 330 m, jego powierzchnia liczy przeszło 8,5 ha co czyni je jednym z największych założeń tego typu w Polsce. Gród założono na krańcu piaszczystej wydmy, położonej w widłach dwóch rzek – od strony północnej oraz wschodniej dostęp do obiektu ograniczała bagnista dolina rzeki Chodelki, od południa bezimienny uchodzący do Chodelki ciek wodny, obecnie nieistniejący, lecz widoczny na numerycznym modelu terenu LiDAR oraz mapach archiwalnych. Od strony południowej oraz zachodniej gród otaczały również rozległe mokradła, dochodzące do samych wałów. Na piaszczystych wyniosłościach wokół grodziska, odkryto pozostałości siedmiu osad o łącznej powierzchni przeszło 50 ha. Dziś wciąż dobrze czytelne są relikty trzech równoległych wałów. W północnej części założenia zostały one w znacznym stopniu zniwelowane w wyniku prac rolnych. Silnie zniszczony poprzez wybieranie piasku został również majdan grodziska. Jeszcze w latach 70. XX w. obszar zabytku zajęty był niemal w całości przez łąki, obecnie jego większą część pokrywa las. Zabytek jest najstarszym i największym (8,5 ha) założeniem obronnym historycznej Małopolski. W okresie formowania się polskiej państwowości stanowił potężną trójwałową fortyfikację oraz ponadregionalne centrum plemienne, znany i ważny punkt na mapie wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny. Zabytek posiada ogromny potencjał turystyczny, przyciąga rzesze zwiedzających, lecz wyniki prowadzonych tu badań nie zostały odpowiednio spopularyzowane. Już w latach 60-tych istniała koncepcja utworzenia na bazie grodziska parku archeologicznego z rekonstrukcją fragmentów wałów oraz zabudowy na miarę dzisiejszego Biskupina. Przez dekadę grodzisko było miejscem organizowania festynów archeologicznych. Dziś, dla przeciętnego odbiorcy jego pozostałości są niemal niewidoczne, porośnięte przez wysokie trawy, krzewy i drzewa. Niniejszy projekt przewiduje przybliżenie tego niezwykle cennego obiektu badań naukowych społeczeństwu w niezwykle innowacyjny, interesujący i atrakcyjny dla odbiorcy sposób.
Odbiorca będzie mógł też za pomocą rzeczywistości rozszerzonej uczestniczyć w procesie badań naukowych. Obejrzy zasypane już wykopy archeologiczne, tkankę zabytkową grodziska, obiekty, warstwy, pozyskane zabytki. Odbiorca obejrzy każdy element cyfrowo zrekonstruowanego budynku, wału obronnego, studni itp. Pozna w niezwykle interesujący sposób zarówno historię regionu, historię materialną i duchową okresu wczesnego średniowiecza i przemiany w nich zachodzące pomiędzy VI a XI w. z naciskiem na schyłek okresu plemiennego i początku polskiej państwowości. Powstanie w Chodliku niezwykły, osadzony w dwóch różnych przestrzeniach czasowych park kulturowy, dzięki któremu zarówno turyści, dzisiejsi mieszkańcy regionu, naukowcy jak i ludzie żyjący tu przed tysiącem lat stworzą swoistą wspólnotę przeszłości. Zarazem nie zostanie zmieniony obecny krajobraz kulturowy, nienaruszone pozostaną zabytki i obiekty archeologiczne.

